ایست قلبی ناگهانی یکی از خطرناک‌ترین شرایط پزشکی است که می‌تواند در چند ثانیه جان فرد را تهدید کند. در این وضعیت، قلب به‌طور کامل از تپیدن بازمی‌ایستد و خون‌رسانی به مغز و اندام‌های حیاتی متوقف می‌شود. اگر کمک‌های اولیه ظرف چند دقیقه انجام نشود، احتمال مرگ بسیار بالاست. با این حال، آگاهی از عوامل خطر، نشانه‌های هشداردهنده و روش‌های پیشگیری می‌تواند تفاوت میان زندگی و مرگ را رقم بزند.
بسیاری از مردم ایست قلبی را با حمله قلبی اشتباه می‌گیرند؛ اما این دو اتفاق با وجود شباهت ظاهری، ماهیتی متفاوت دارند. حمله قلبی زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های تغذیه‌کننده قلب به دلیل رسوب چربی و لخته خون دچار انسداد می‌شوند و بخشی از عضله قلب آسیب می‌بیند.
در حالی‌که در ایست قلبی، مشکل اصلی اختلال الکتریکی در بافت قلب است که ناگهان باعث توقف کامل ضربان می‌شود. برای شناخت دقیق تفاوت این دو وضعیت، مطالعه‌ی مقالهٔ «آیا این حمله قلبی است یا دل درد؟» می‌تواند دید روشنی به شما بدهد.
گرچه ایست قلبی اغلب بدون هشدار بروز می‌کند، اما در برخی بیماران نشانه‌هایی مثل تپش نامنظم قلب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، سرگیجه یا حتی بیهوشی کوتاه‌مدت دیده می‌شود. این علائم ممکن است با مشکلاتی مانند ضربان قلب بالا یا پایین یا فشار خون بالا اشتباه گرفته شوند. نادیده گرفتن چنین نشانه‌هایی به‌ویژه در افرادی که سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
ریشه‌های پنهان یک بحران ناگهانی
عوامل متعددی زمینه‌ساز ایست قلبی هستند. فشار خون بالا از مهم‌ترین آنهاست. فشار خون مزمن، با ایجاد فشار مداوم بر دیواره رگ‌ها، خطر آریتمی و سکته را افزایش می‌دهد. در مقالهٔ «علائم فشار خون بالا و ارتباط آن با بیماری‌های قلبی» به جزئیات این رابطه پرداخته‌ایم. بیماری عروق کرونری نیز از دلایل شایع است؛ انسداد تدریجی رگ‌های قلبی جریان خون را مختل و زمینه را برای اختلالات الکتریکی خطرناک فراهم می‌کند. همچنین افرادی که به نارسایی قلبی مبتلا هستند، به‌طور قابل‌توجهی در معرض ایست قلبی قرار دارند. آشنایی با نشانه‌ها و درمان‌های نارسایی در مقالهٔ «نارسایی قلبی یا ایست قلبی چیست؟» توضیح داده شده است.
آریتمی‌های پنهان، که گاهی بدون علامت باقی می‌مانند، نیز می‌توانند آغازگر این بحران باشند. به همین دلیل، روش‌های تشخیصی دقیق اهمیت ویژه‌ای دارند. دکتر غلامحسین فاتحی با بهره‌گیری از آنژیوگرافی و هولتر مانیتورینگ می‌تواند اختلالات الکتریکی یا انسداد عروق را در مراحل اولیه شناسایی کند. دربارهٔ چگونگی تصویربرداری از رگ‌های قلب، مطالعهٔ مطلب «تصویربرداری از رگ‌های قلب با ماده حاجب (آنژیوگرافی)» توصیه می‌شود.
نقش سبک زندگی
عوامل سبک زندگی، از سیگار کشیدن و اضافه وزن گرفته تا رژیم غذایی پرنمک و استرس مزمن، نقشی تعیین‌کننده دارند. استرس شدید می‌تواند سیستم عصبی و قلب را تحریک کند و احتمال آریتمی را بالا ببرد. در مقالهٔ «اثرات استرس بر بدن» به جزئیات این ارتباط پرداخته شده است. تغذیهٔ مناسب یکی از مؤثرترین راه‌های حفاظت از قلب است. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مواد سرشار از آنتی‌اکسیدان، همان‌طور که در مطلب «مواد غذایی مفید برای قلب» آمده، می‌تواند عملکرد قلب را بهبود بخشد. آنتی‌اکسیدان‌ها با مهار رادیکال‌های آزاد، به کاهش التهاب عروق کمک می‌کنند و در مقالهٔ «آنتی اکسیدان چیست و تاثیرات آن بر سلامتی بدن» به تفصیل توضیح داده شده‌اند.
پیشگیری؛ گام‌هایی که جان می‌سازد
خبر خوش این است که ایست قلبی در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. پایش منظم فشار خون، کنترل قند و چربی خون، ترک سیگار و فعالیت بدنی مداوم، پایه‌های اصلی پیشگیری محسوب می‌شوند. ورزش منظم حتی در قالب پیاده‌روی روزانه می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و ریتم قلب را متعادل نگه دارد؛ جزئیات بیشتر را می‌توانید در مقالهٔ «کاهش فشار خون بدون دارو و با کمک ورزش» بخوانید. اگر به دیابت مبتلا هستید، مدیریت دقیق آن اهمیت مضاعفی دارد؛ برای راهکارهای عملی می‌توانید به مطلب «۶ روش سالم برای کنترل دیابت» مراجعه کنید.
دکتر غلامحسین فاتحی، معروف‌ترین متخصص قلب و عروق استان تهران، با تکیه بر سال‌ها تجربه و استفاده از ابزارهای پیشرفته مانند آنژیوگرافی و هولتر مانیتورینگ، به بیماران کمک می‌کند تا عوامل خطر خود را بشناسند و تحت کنترل بگیرند. ایشان نه‌تنها بیماری‌های آشکار بلکه مشکلات خاموشی مثل آریتمی‌های پنهان را نیز شناسایی می‌کند تا از وقوع فاجعه جلوگیری شود.
هنگام بروز حادثه چه باید کرد
اگر فردی در اطراف شما ناگهان بیهوش شد و نفس نمی‌کشید، هر ثانیه اهمیت دارد. تماس فوری با اورژانس، آغاز احیای قلبی‌ریوی (CPR) در صورت آشنایی، و استفاده از دستگاه شوک قلبی (AED) در مکان‌های عمومی می‌تواند جان بیمار را نجات دهد. اما بهترین راه همیشه پیشگیری است، زیرا حتی سریع‌ترین اقدامات اورژانسی نیز همیشه موفق نیستند.
ایست قلبی ناگهانی تهدیدی است که هیچ‌کس از آن مصون نیست، اما می‌توان با سبک زندگی سالم، چکاپ منظم و پیگیری دقیق توصیه‌های پزشک خطر آن را به‌طور چشمگیری کاهش داد. اگر علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس یا درد قفسه سینه دارید، نادیده گرفتن آنها می‌تواند خطرناک باشد. برای مشاوره یا رزرو نوبت می‌توانید با شماره ۰۲۱-۴۴۹۲۴۰۴۲ تماس بگیرید یا به نشانی تهران، شهرک گلستان، بلوار امیرکبیر، بلوار گل‌های جنوبی، پلاک ۲۰، ساختمان پزشکان بهنود، طبقه سوم مراجعه کنید. قلب شما ارزش این مراقبت را دارد؛ همین امروز گام نخست را برای حفاظت از آن بردارید.