آنژیوپلاستی عروق قلب که به نام مداخله زیر جلدی قلب معروف است ، روشی است که برای بازکردن شریان های تنگ شده قلب به کار می رود. در آنژیوپلاستی یک بالن بسیار کوچک درون شریان وارد شده و باد می شود تا از این طریق گرفتگی یا تنگی شریان برطرف شود. در مواردی آنژیوپلاستی با قرار دادن یک قطعه مش سیمی کوچک معروف به استنت همراه است . در این صورت شریان باز نگه داشته شده و احتمال تنگ شدن آن کاهش می یابد. بعضی از استنت ها با یک ماده دارویی حل کننده لخته پوشیده شده اند که به باز نگه داشتن شریان کمک می کند. استنت های فلزی این خاصیت را ندارند.
انجام آنژیوپلاستی می تواند نشانه های ناشی از انسداد شریان ها از جمله درد قفسه سینه و کوتاه شدن تنفس را تسکین دهد. همچنین می تواند در حین بروز حمله قلبی انجام گیرد تا شریان مسدود شده باز شود تا قلب آسیب کمتری ببیند.
چرا آنژیوپلاستی انجام می شود؟
آنژیوپلاستی برای درمان نوعی از بیماری های قلبی معروف به آترواسکلروز به کار می رود. آترواسکلروز یعنی تشکیل تدریجی پلاک های چربی در عروق قلب. پزشک شما زمانی انجام آنژیوپلاستی را تجویز می کند که مصرف داروها یا تغییر سبک زندگی برای بهبود وضعیت قلب کافی نباشند یا دچار حمله قلبی شده باشید و درد قفسه سینه ( آنژین ) یا نشانه های دیگر شدت پیدا کرده باشند. اگر شریان اصلی که خون را به سمت چپ قلب می رساند تنگ شده باشد ، اگر عضله قلب ضعیف شده باشد یا به بیماری های عروقی دیگر مبتلا باشید ، انجام بای پس عروق قلب بهترین گزینه به شمار می رود. در عمل بای پس عروق قلب ، شریان مسدود شده برداشته شده و یک رگ سالم از بخش دیگری از بدن در جای آن قرار می گیرد.
اگر مبتلا به دیابت باشید و چند رگتان مسدود یا تنگ شده باشد ، پزشک انجام عمل جراحی بای پس را توصیه می کند .تصمیم گیری در مورد انجام بای پس یا آنژیوپلاستی به وسعت بیماری قلبی و وضعیت قلب و سلامتی شما بستگی دارد.
خطرات ناشی از انجام آنژیوپلاستی
اگرچه آنژیوگرافی درمقایسه با عمل بای پس یک روش کم تهاجمی برای باز کردن شریان ها به شمار می رود ، انجام این روش خطرات خود را هم به دنبال دارد . رایج ترین خطرات ناشی از انجام آنژیوپلاستی عبارتند از :
- تنگ شدن مجدد شریان ( ری استنوز) : اگر آنژیوپلاستی بدون قرار دادن استنت انجام شود در 30 درصد از موارد احتمال تنگ شدن یا انسداد مجدد شریان وجود دارد . استنت ها احتمال بروز ری استنوز یا انسداد مجدد شریان را کاهش می دهند . با به کارگیری استنت های فلزی احتمال برگشت 15 درصد است . اما با استفاده از استنت های آغشته به ماده ضد لخته خطر احتمال تنگ شدن مجدد شریان کمتر از 10 درصد خواهد شد .
- تشکیل لخته : حتی با وجود گذاشتن استنت ، ممکنست که درون آن لخته تشکیل شود . تشکیل این لخته ها منجر به انسداد شریان ، بروز حمله قلبی خواهند شد. لازمست که بیمار آسپیرین مصرف کند یا داروهای دیگر مانند پلاویکس ، پرازوگرل یا داروهایی که به طور اختصاصی از تشکیل لخته در استنت جلوگیری می کنند مورد استفاده قرار دهد .
از پزشک خود بپرسید که تا چه مدت باید داروها را مصرف کنید . مصرف این داروها را بدون مشورت با پزشک قطع نکنید.
خونریزی : ممکنست در ناحیه ورود کتتر در دست یا پا دچار خونریزی شوید . در این نواحی به طور معمول کبودی مشاهده می شود اما ممکنست خونریزی شدید هم برزو کند که نیاز به تزریق خون داشته باشد.
سایر عوارض نادر عبارتند از:
- حمله قلبی : حمله قلبی به ندرت اتفاق می افتد اما ممکنست که در حین انجام آنژیوپلاستی بروز کند.
- آسیب دیدن شریان قلب : ممکنست که در حین انجام این عمل شریان قلب پاره یا سوراخ شود . در این صورت باید عمل بای پس به صورت اورژانس انجام گیرد.
مشکلات کلیوی : ماده رنگی و استنتی که در آنژیوپلاستی به کار می رود ممکنست به کلیه ها آسیب برساند به خصوص در افرادی که مبتلا به بیماری های کلیه هستند. اگر در معرض خطر باشید ، پزشک اقداماتی را انجام می دهد تا از کلیه های شما محافظت شود ، از جمله محدود کردن مقدار ماده رنگی مصرفی و تامین آب بدن به مقدار کافی در حین انجام آنژیوپلاستی.
سکته مغزی : در حین آنژیوپلاستی اگر در حین عبور کتتر پلاک کنده شده و به سمت آئورت حرکت کند ممکنست سکته مغزی اتفاق بیفتد . لخته های خون می توانند در کتتر تشکیل شده و جدا شوند و به سمت مغز حرکت کنند . از ان جا که بروز سکته مغزی در حین انجام آنژیوپلاستی نادر است ، رقیق کننده های خون در حین عمل مورد استفاده قرارا می گیرند تا احتمال بروز این عراضه را به حداقل برسانند .
ریتم نامنظم قلب : در حین انجام آنژیوپلاستی ممکنست که ضربان قلب خیلی سریع یا خیلی کند شود. بروز این مشکلات در ریتم قلب به طور معمول کوتاه مدت است اما ممکنست مصرف دارو یا به کارگیری پیس میکر لازم شود.
نحوه آماده سازی بیمار
پیش از انجام آنژیوپلاستی پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه انجام می دهد. اگر بیماری شما با انجام آنژیوپلاستی بهبود می یابد لازمست که آنژیوگرافی عروق قلب را انجام دهید تا نواحی مسدود شده مشخص گردد. تصاویر آنژیوگرام به پزشک کمک می کند که شریان های مسدود وتنگ شده قلب را مشاهده نماید.
در آنژیوگرام قلب، مایع رنگی به وسیله یک کتتر به درون شریان تزریق می شود . کتتر یک لوله باریک و بلند و انعطاف پذیرست که از ناحیه کشاله ران یا زیر بغل یا مچ دست وارد قلب می شود. وقتی که شریان با ماده رنگی پر شد ، وضعیت آن به وسیله اشعه ایکس نمایان می گدد . درنتیجه پزشک رگ مسدود شده را مشاهده می کند. اگر پزشک در حین تصویر برداری با انسداد روبرو شد ممکنست که همان لحظه تصمیم بگیرد که انجام آنژیوپلاستی یا استنت گذاری انجام دهد.
درمورد خوردن و نوشیدن قلب از آنژیوپلاستی دستورات لازم به شما داده خواهد شد. به طور معمول باید 6 تا 8 ساعت قبل از انجام این عمل از خوردن و نوشیدن خودداری کنید. اگر در بیمارستان بستری هستید مراحل آماده سازی تا حدودی تفاوت دارد. انجام آنژیوپلاستی چه به صورت اورژانس و چه به صورت غیر اورژانس نیاز به تصویر برداری از قفسه سینه با اشعه ایکس ، الکتروکاردیوگرافی و انجام آزمایشات خون دارد.
شب قبل از عمل باید موارد زیر را رعایت کنید:
- دستورات پزشک در مورد مصرف داروها قبل از آنژیوپلاستی را رعایت کنید.ممکنست لازم باشد دارویی را قطع کنید ، از جمله داروهای دیابت .
- – داروهایی که باید مصرف کنید را با حداقل مقدار آب بخورید.
- همه داروهایتان را با خود به بیمارستان ببرید از جمله نیتروگلیسیرین ( اگر مصرف می کنید )
- امکانات انتقال از بیمارستان به خانه را فراهم سازید . بعد از آنژیوپلاستی لازمست که یک شب در بیمارستان بستری شوید . بعد از ترخیص نمی توانید خودتان رانندگی کنید .
چه انتظاراتی باید داشته باشیم
در حین انجام آنژیوپلاستی
یک برش کوچک روی پوست در محل قرار گرفتن رگ در نواحی پا یا بازو یا مچ دست ایجاد شده و از طریق آن یک کتتر نازک وارد رگ می شود. انجام آنژیوپلاستی ممکنست چند ساعت طول بکشد که به شدت عارضه و تعداد رگ هایی که مسدود شده اند یا بروز عوارض پیش بینی نشده بستگی دارد. عمل آنژیو پلاستی توسط متخصص قلب ( کاردیولوژیست ) انجام می شود. تیم آنژیوپلاستی شامل پرستاران متخصص قلب و تکنسین هاست که در اتاق عملی به نام لابراتوار کتتریزاسیون قلب معروف به کت لب کار با متخصص قلب همکاری می کنند .
به طور معمول آنژوپلاستی در شریان ناحیه کشاله ران انجام می شود . اما در موارد اندکی ممکنست از شریان نواحی زیر بغل یا مچ دست هم استفاده شود. قبل از عمل ، ناحیه مورد نظر ضد عفونی می شود و سپس یک پارچه استریل روی آن قرار داده می شود. بیحسی موضعی برای بیحس کردن محل ورود کتتر به کار می رود. پد الکترودهای متصل به مانیتور هم روی قفسه سینه قرار داده می شوند تا وضعیت قلب در حین عمل قابل مشاهده باشد.
به کارگیری بیهوشی عمومی لازم نیست . با مصرف مسکن در حین عمل بیدار می مانید . از طریق تزریق وریدی مایعات و داروهای موردنیاز ( داروهای ضد لخته شدن خون) خود را دریافت می کنید. بعد از بیحس شدن ناحیه مورد نظر در پا یا دست ، کتتر وارد شریان می شود. برش کوچکی هم در پوست ایجاد می گردد.
- سپس پزشک گاید وایر ( وسیله ای برای عبوردادن کتتر در رگ) را وارد شریان می کند تا به منطقه مسدود یا تنگ شده برسد.
- وقتی که کتتر وارد می شود ممکنست درهنگام ورود کتتر به رگ احساس فشار کنید . اما نباید درد شدید داشته باشد. اگر درد شدید احساس کردید به پزشک بگویید. همچنین نباید وجود کتتر در بدن خود را احساس کنید.
- مقدار کمی از ماده رنگی یا ماده حاجب درون کتتر تزریق می شود . در نتیجه پزشک می تواند با تصویربرداری به وسیله اشعه ایکس نواحی مسدود شده را مشاهده و ثبت کند.
- یک بالن کوچک در انتهای کتتر باد می شود تا شریان تنگ شده را باز کند. بعد از باز شدن شریان و رفع انسداد آن بالن تخلیه شده و از شریان خارج می شود . در مواردی ممکنست که پزشک بالن را چند بار قبل از خارج کردن آن باد کند تا به تدریج شریان باز شود.
اگر انسداد شریان در چند نقطه باشد ممکنست که این عمل چند بار انجام گیرد. از آن جا که وجود بالن به طور موقت از رسیدن خون به قلب جلوگیری می کند در هنگام باد شدن بالن احتمال بروز درد قفسه سینه وجود دارد.
قراردادن استنت
در بیشتر موارد آنژیوپلاستی ، استنت در شریان قرار داده می شود. استنت به طور معمول بعد از باز شدن رگ به وسیله بالن در شریان قرارداده می شود. استنت از دیواره رگ محافظت می کند و مانع از تنگ شدن یا انسداد مجدد شریان خواهد شد. استنت به یک توری سیمی بسیار ظریف شباهت دارد.
استنت گذاری در عروق قلب
مراحل کار به شرح زیر است :
- استنت که در انتهای کتتر و دور یک بالن پیچیده شده است به ناحیه مسدود شده فرستاده می شود.
- در محل انسداد شریان ، بالن باد می شود و توری استنت هم باز شده و در محل مناسب قرار می گیرد.
- استنت به طور دائم در شریان می ماند و آن را باز نگه می دارد تا جریان خون به سمت قلب برقرار باشد . در برخی از موارد ممکنست لازم باشد که بیش از یک استنت مورد استفاده قرار گیرد.
- به محض قرار دادن استنت در شریان ، بالن و کتتر خارج شده و در حال خروج آن تصویر برداری انجام می گیرد تا نحوه عبور خون در رگ باز شده بررسی شود.
- سرانجام کتتر و گاید وایر خارج شده و آنژیوپلاستی پایان می یابد.
بعد از آنژیوپلاستی
اگر آنژیوپلاستی اورژانس انجام نداده باشید ، ممکنست یک روز در بیمارستان بستری شوید تا وضعیت قلب پایدار شده و داروهای مصرفی تان مشخص گردد. یک هفته بعد از انجام آنژیوپلاستی می توانید به کار و زندگی روزانه خود ادامه دهید. اگر به خاطر بروز حمله قلبی آنژیوپلاستی و استنت گذاری کرده اید مدت بستری شدنتان در بیمارستان بیشتر است . وقتی که به خانه برگشتید مایعات زیادی بنوشید تا به دفع ماده رنگی کمک کند . حداقل تا یک روز بعد از انجام فعالیت های بدنی شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. درباره محدودیت های حرکتی از پزشک یا پرستار بپرسید.
در صورت بروز موارد زیر بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- ناحیه ورود کتتر شروع به خونریزی یا تورم کند.
- بروز درد و ناراحتی در ناحیه ورود کتتر
- بروز عوامل ناشی از عفونت از جمله قرمزی ، تورم ، ترشح و تب
- تغییر در دما یا رنگ پا یا بازویی که آنژیوپلاستی در آن انجام شده است
- احساس ضعف یا خستگی
- بروز درد قفسه سینه یا کوتاه شدن تنفس
رقیق کننده های خون
لازمست که توصیه های پزشک را درباره مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند آسپیرین و کلوپیدوگرل یا داروهای مشابه جدی بگیرید و رعایت کنید. بیشتر افرادی که آنژیوپلاستی شده اند با وجود استنت یا بدون آن باید آسپیرین مصرف کنند. بیمارانی که استنت گذاشته اند باید به مدت یک سال یا بیشتر داروهای رقیق کنند خون مانند کلپیدوگرل مصرف کنند. در صورتی که نیاز به انجام هرگونه عمل جراحی دیگر ( غیر از جراحی قلب ) داشته باشید باید قبل از قطع مصرف داروها به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
نتیجه گیری
آنژیوپلاستی مقدار جریان خون را در رگ تنگ یا مسدود شده برقرار می سازد . درد قفسه سینه به تدریج کم می شود و توانایی انجام فعالیت های بدنی را بدست خواهید آورد. انجام آنژیوپلاستی و گذاشتن استنت به این معنا نیست که بیماری قلبی شما درمان شده است . بلکه باید سبک زندگی سالم را در پیش گرفته و داروهای تجویز شده را طبق دستور مصرف کنید . اگر نشانه های قبلی از جمله درد قفسه سینه ، کوتا ه شدن تنفس یا نشانه های مشابه برگشت ، با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتی هک در حین استراحت درد قفسه سینه داشتید یا درد با مصرف نیتروگلیسیرین برطرف نمی شود با اورژانس تماس بگیرید.
به منظور حفظ سلامتی قلب بعد از انجام آنژیوپلاستی موارد زیر را رعایت کنید:
- سیگار را ترک کنید
- سطح کلسترول خون را پایین بیاورید
- وزن خود را در حد طبیعی نگه داری
- شرایط دیگر از جمله دیابت و پرفشاری خون را هم تحت کنترل داشته باشید
- به طور مرتب ورزش کنید
آنژیوپلاستی موفق بدین معناست که نباید تحت عمل جراحی بای پس یا قلب باز قرار بگیرید. در این عمل یک شریان یا ورید از محل دیگر بدن برداشته می شود و به قلب متصل می گردد تا به جای رگ مسدود شده خون را به قلب برساند. این عمل نیاز به ایجاد یک برش طولی در قفسه سینه دارد و ریکاوری بعد از آن طولانی تر و ناراحت کننده تر است .